2004 - Μιχάλης Λεβέντης

14 Μαρτίου 2004

Βραδιά - αφιέρωμα στον Ελευσίνιο Ποιητή και παρουσίαση του βιβλίου του

“Τετράδιο με τσαλακωμένα ποιήματα”

Θανάσης Βαβλίδας

Η έμπνευση του ποιητή, συχνά απρόσμενη και δυνατή, γεννάει στίχους που συχνά κυοφορούνταν επί χρόνια ολόκληρα, επί μήνες ατέλειωτους, με στιγμές επώδυνες, αποκαλυπτικές, από πρόσωπα και φαινόμενα οικεία, από εντυπώσεις ισχυρές, γεμάτες σημασία και μυστήριο.

Η γέννηση είναι εξ ίσου επώδυνη, γεμάτη από μυστήριο και σημασία:

ο ποιητής την ώρα εκείνη βρίσκεται σε μια κατάσταση εσωτερικής μέθης, παλεύει με τις μνήμες και τις λέξεις, με το συναίσθημα και το στίχο, κόβει τον ομφάλιο λώρο με την λογική και μας φέρνει ένα άλλο άρωμα, μια νέα οπτική της πραγματικότητας, κάποτε φανταστική, ονειρική, κάποτε κλειστή και μη ερμηνεύσιμη, κάποτε φωτεινή, γεμάτη συγκίνηση, χωρίς καλά – καλά να ξέρουμε γιατί.

Ο ποιητής γεννάει πολλά παιδιά - για όλα τρέφει μια ιδιαίτερη αγάπη - όταν ένα παιδί το έχει αναθρέψει στο χαρτί και νοιώθει ότι έχει ωριμάσει, το αφήνει σα σωστός πατέρας να τραβήξει μόνο του το δρόμο της ζωής, να βρει ή να μη βρει μέσα στο χρόνο τη δικαίωσή του. Αν το παιδί είναι γερά εξοπλισμένο από λέξεις και ιδέες, συνταιριασμένες με συναίσθημα γενναίο ή τρυφερό, γνήσιο ή εξαίσια κατεργασμένο, θα βρει – είμαι βέβαιος - το δρόμο που λαβώνει τις καρδιές, τις γοητεύει και τις κυριεύει - γιατί η ποίηση είναι έρωτας είτε διαβάζεις είτε γράφεις στίχους και σαν τέτοιος θέλει πάντα δύο για να πραγματωθεί: το δημιουργό και τον αναγνώστη του.

Συχνά ο πατέρας – ποιητής, επειδή ακριβώς, έχει πολλά παιδιά και δε μπορεί να διοργανώνει μία επέτειο γενεθλίων για κάθε ένα απ’ τα παιδιά του χώρια, τα μαζεύει όλα μαζί ή κάνει μια επίπονη επιλογή και τα τιμά με μια έκδοση, μια συλλογή ή ανθολογία. Εκεί όλα του τα παιδιά, με τα ελαττώματα και τα προσόντα τους, με τις συγγένειες και τις ανομοιογένειες, με το όνειρο και με το λογισμό, διεκδικούν ένα μερίδιο στη χαρά της γιορτής, συμμετέχουν σ’ ένα όμορφο πανηγύρι όπου χορεύεις με στίχους, μεθάς από λέξεις, γνωρίζεις νέα πρόσωπα και νέες συγκινήσεις. Σ’ αυτές τις γιορτές, όμως, δε συμμετέχουν όλα τα παιδιά του ποιητή, όσα τουλάχιστον έχει γεννήσει ως αυτή την ώρα. Υπάρχουν μερικά παιδιά που τα’ χει αφήσει σε μια άκρη, όχι γιατί δεν τα αγαπάει ή τα παραμελεί, αλλά ίσα-ίσα επειδή τα αγαπάει υπερβολικά και τα θέλει μόνο δικά του ή επειδή τον τρώει μέσα του η αμφιβολία αν είναι κάτι αυστηρά προσωπικό ή δημοσιεύσιμο ή, ίσως - ίσως και το κατά πόσον είναι ώριμο να βγει προς τα έξω να γιορτάσει. Αυτά του τα παιδιά ο ποιητής τα κρύβει μέσα σ’ ένα συρτάρι πιο βαθιά από τα άλλα ή τα σώζει σε δισκέτα, χωρίς τη πρόθεση να τα επαναφέρει, ή απλά, όταν είναι γραμμένα σ’ ένα φύλλο, κάνει τη κίνηση να τσαλακώσει το χαρτί, συλλογιζόμενος αν πρέπει άραγε να τα πετάξει για να μην τα δει κανείς ή να τα αφήσει σε αχρηστία μήπως κάποτε έρθει η ώρα τους να κάνει και γι αυτά μια γιορτή, μια συνάθροιση, μια συλλογή

Ευαγγελία Παπανικολάου

Τον Μιχάλη τον γνώρισα το 1996 σε μια ημερίδα των Αισχυλείων. Συστηθήκαμε, μιλήσαμε με αμοιβαία – αυθόρμητη εμπιστοσύνη σαν φίλοι από καιρό. Τον γνώρισα και στην υπόλοιπη παρέα του νυν Εργαστηρίου μας. Συνεργαστήκαμε σχεδόν άμεσα για το τρίπτυχο «Θάλασσα - Βασίλης Λάσκος –Ελευσίνα» που παρουσιάσαμε στα Αισχύλεια του 1997. Δεν θα αναφερθώ σε κείνη τη συγκινητική βραδιά, όμως ένοιωσα πως έπρεπε να ξεκινήσω από την άκρη του νήματος, την κόκκινη εκείνη κλωστή των παραμυθιών, την μπερδεμένη μεταξύ ονείρου, στίχου και πραγματικότητας.

Θα περπατήσω ανάμεσα από τα δικά του λόγια και θα προσπαθήσω να κόψω με ψαλίδι σε χαρτί μαύρο το προφίλ που φανερώνει κι αν εκείνος αναγνωρίσει κομμάτι του τη σκιά, εύχομαι να τη πάρει και να φύγει ευχαριστημένος …

Να το σκαρί

Ποίηση: Μιχάλης Λεβέντης

Μουσική: Παύλος Κατούδης

Να το σκαρί της εχέμυθης ποίησης,

που έχει δύο τούφες άσπρη καλημέρα

για πανί.

Να το σκαρί της εχέμυθης ποίησης,

φτιαγμένο από μια πινελιά σελήνια

του Van Rose,

με πτυχωτές επιθυμίες να χύνεται ο υγρός

επικονιαστής της ύπαρξης,

πάνω στην χλόη της άνοιξης μέσα μου

να το κορμί της.

Θανάσης Βαβλίδας

Ο Μιχάλης Λεβέντης χρόνια τώρα μας προσκαλεί να γιορτάσουμε τις συλλογές του: τον Αποχαιρετισμό (1990), τις Εικόνες του κόσμου (1993), την Φεύγουσα (1998), το «να μη τρως τη καρδιά σου» (1999) και μαζί με άλλους Ελευσίνιους το «Εν Ελευσίνι» (1996). Θα έλεγα πως η διαδρομή του μέχρι σήμερα κρύβει μέσα της νοσταλγία, τρυφερότητα, αγάπη και έγνοια για τον κόσμο που μας περιβάλει, μια αέναη διάθεση φυγής, μια προσδοκία, ενώ έχει γίνει μέρος ενός σκηνικού γιορτής, «κάτι δικό του ευθείαν μπροστά να βλέπει».

Όλ’ αυτά μαζί τα προσόντα τα συναντάμε πιο έντονα, πιο προσωπικά στο «Τετράδιο με τσαλακωμένα ποιήματα», την τελευταία συλλογή του, αφιερωμένη στον Πέτρο Κυριακίδη. Πρόκειται για μια συλλογή πλούσια σε προσωποπαγείς αναφορές, που ωστόσο, εκφεύγουν, από το στενό τους περίγυρο και ως γνήσια παιδιά του δημιουργού γιορτάζουν την αυτονόμησή τους, τη γοητεία που δεν εγκλωβίζεται στην προσωπική σχέση που προκάλεσε την έμπνευση, αλλά προχωράει πέρα απ’ αυτήν για να εκφράσει μια γενικότερη αίσθηση, να διεισδύσει στην ουσία των πραγμάτων.

Ευαγγελία Παπανικολάου

Λίγο μετά τα μεσάνυχτα της Τρίτης 13 προς Τετάρτη 14 Μαΐου. Κάνει ζέστη. Η φριχτή μυρωδιά του γκαζιού από το διυλιστήριο της ΠΕΤΡΟΛΑ μπαίνει ανενόχλητη απ’ τ’ ανοιχτά παράθυρα. Για πολλοστή φορά. Αισθάνομαι πως πνίγομαι. Δεν αντέχω. Το κλείνω αμέσως. Κόβεται η ανάσα μου και η υπομονή μου. Όπως βλέπω το παιδί μου να κοιμάται αμέριμνο για το τι το περιμένει σ’ αυτή την πόλη και θυμάμαι πού κοιμούνται τα παιδιά των βιομηχάνων. Αυτή τη φορά δεν με ικανοποιεί το ότι έχουμε παραπέμψει τους Εισβολείς στο Συμβούλιο της Επικρατείας ώστε να μη γιγαντωθεί το τέρας. Το λέω κι ας είναι πρόσκαιρο: Κάτι τέτοιες ώρες, λυπάμαι που δεν έμαθα παρά να υποστηρίζω τη μη-βία. Λυπάμαι που στα 50 μου, μόνο στίχους, μόνο φράσεις και προσευχές ξέρω ν’ αναπέμπω. Αναρωτιέμαι ωστόσο: μήπως δεν είναι ακόμη αργά;

Θανάσης Βαβλίδας

Για λόγους που αφορούν περισσότερο τον περιορισμένο μας χρόνο, παρά την επιθυμία μου να επιχειρήσω μια πληρέστερη εμβάθυνση στις εξαιρετικές πτυχές τούτων των τσαλακωμένων ποιημάτων, θα περιοριστώ σ’ εκείνα τα ποιήματα που αφορούν καταστάσεις ή πρόσωπα που γνωρίζουμε από κοινού.

Θα ξεκινήσω από την Μάρω Βαμβουνάκη, που εκτός από αγαπημένη μας συγγραφέας και η πρώτη που θυμάμαι ότι παρουσιάσαμε στην Ομάδα Βιβλίου με το Καλλιτεχνικό Εργαστήρι Ελευσίνας πριν περίπου 5 χρόνια, είναι η ζωγράφος του εξωφύλλου στο «Τετράδιο με τσαλακωμένα ποιήματα», ενώ παράλληλα ο ποιητής φιλοξενεί στη συλλογή του ένα δικό της ποίημα. Αυτό το θεωρώ ιδιαίτερα σημαντικό, γιατί πέρα απ’ το ότι καταδεικνύει τη στενή φιλική σχέση των δύο δημιουργών, αποτελεί μια σπάνια ένδειξη φιλίας και ευγνωμοσύνης για τα ελληνικά δεδομένα, όπου όχι σπάνια περισσεύει ο εγωισμός και η έπαρση.

Ευαγγελία Παπανικολάου

Εδώ δεν μπορώ να μη μπω στον πειρασμό να διαβάσω τα λόγια της Μάρως από την παρουσίασή της, της ποιητικής συλλογής του Μιχάλη «Φεύγουσα», που δείχνει την ιδιαίτερη αγάπη της και για την Ελευσίνα:

Πουθενά αλλού νομίζω, δεν μπορεί να αποδώσεις καλύτερα την βαθιά σου ψυχή, να μετρήσεις τα σύνορά σου, να μάθεις κάτι απ’ το αληθινό «είναι» σου όσο στη δική σου πατρίδα. Στη δική σου Ελευσίνα, έναν τόπο υπερβατικού φωτός, ψιθυριστών χθονίων, με μυστικά κλειδιά για τη ζωή και τον θάνατο.

Θανάσης Βαβλίδας

Έπειτα ο Παύλος Κατούδης, αγαπημένος μας συνθέτης, που έχει κάνει εξαίρετες μελοποιήσεις σε ποίηση του Μιχάλη Λεβέντη και όχι μόνο, ένας συνθέτης που μας έχει δώσει εξαίσια δείγματα κατανόησης των στίχων που τους διαβάζει και τους μετουσιώνει σε μουσική.

Το πρώτο ταξίδι

Ποίηση: Μιχάλης Λεβέντης
Μουσική: Παύλος Κατούδης

Ας γέμισα τ' αμπάρια του

παιχνίδια παιδιών για φυλαχτά

ή χάρτες για τους δρόμους.

Στο πρώτο μου ταξίδι

κάποιος άλλαξε τα κύματα

σ' εγωισμούς.

Κι έτσι με στέλνουν στον αφρό

κι έτσι με ρίχνουν στο βυθό

μια στην παλάμη του Θεού

μια στον γκρεμό.

Ευαγγελία Παπανικολάου 

«Θέλεις να κάνουμε μια βόλτα με το ποδήλατο ή να πάμε στις κούνιες;» τον ρωτώ. «Με το ποδήλατο», απαντά γρήγορα. Έτσι καβαλάμε το μεγάλο δίτροχο του παππού με τους κύκλους και τις ακτίνες τους που διδάσκουν το χαμόγελο, τα φώτα μπρος - τα φώτα πίσω για να μη χαθούμε στην άγνοια, το καθρεφτάκι αριστερά και τους αγγέλους δεξιά μας. Χωρίς δισταγμό και χωρίς άμυνες μπαίνουμε στο σούρουπο. Στο δρόμο οι άνθρωποι μοιάζουν όνειρα αφηρημένα και αδέσποτα. Τόσο ναρκωμένοι από τα μυριστικά της ύλης, δεν τους αιφνιδιάζουν, δεν τους αφυπνίζουν τα κουδουνίσματά μας. Ενώ ψηλά, στις κολώνες της ΔΕΗ, ρετουσαρισμένες φωτογραφίες υποψηφίων δημάρχων κοιτάζουν το μέλλον με σιγουριά. Ένας χρόνος τώρα πέρασε κι αφού δεν τις αποκαθήλωσαν (μπορεί και ως τιμωρία), τα πρόσωπα παραμένουν ανάλλαχτα: κοιτάζουν μακριά, ψηλά κι αφ’ υψηλού, διαρκώς υποψήφιοι, διαρκώς πρώην και μόνοι. Μπροστά από το νεκροταφείο κυλάμε αθόρυβα, σαν να κάναμε νωρίτερα τη σωστή συμφωνία. Σκύβει το κεφάλι και μονολογεί: εγώ έχω τον μπαμπά μου, εγώ έχω τον μπαμπά μου. Δυο φορές. Το βράδυ μου εκμυστηρεύεται δειλά και προσεκτικά στην αρχή, όλο με μεγαλύτερη εμπιστοσύνη αργότερα, το «Μπαμπά σ’ αγαπώ» πολλές φορές μέχρι που αποκοιμιέται. Τα μάτια μου καταπλέουν αθόρυβα σε ήρεμα νερά σωτηρίας.

Θανάσης Βαβλίδας

Και κάτι διαφορετικό: «Νοέμβριος Κιθαιρώνας» όπως «Ιούλιος καύσωνας». Το υπέροχο βουνό, που έχει φιλοξενήσει μερικές από τις θελκτικότερες στιγμές επαφής μας με τη φύση, με τα δέντρα, με τα βράχια, με τον ουρανό, τόσο που γινόμαστε ένα μαζί της. Κι είναι σαν να ακούμε μέσα στους στίχους την ηχώ του βουνού.

Ευαγγελία Παπανικολάου

Το σπήλαιο που ανακάλυψα φαίνεται απέραντο. Δεκάδες αγάλματα το κοσμούν και περιφέρονται στους διαδρόμους του-τα πιο πολλά έχουν χάσει την αρτιμέλεια. Πλήθος εικόνες στηρίζονται στους τοίχους που ανύψωσε ο χρόνος - τα πρόσωπα δεν κρύβουν τη μοίρα τους και ξεφυλλίζουν ιστορίες. Το σπήλαιο που μου επέτρεψε να μπω δεν δείχνει απ’ έξω τις ζωές που κρύβει - πόσο με εκφράζουν. Το λέω σώμα.

Βότσαλο καθρεφτάκι

Ποίηση: Μιχάλης Λεβέντης
Μουσική: Παύλος Κατούδης

Γεννιούνται τα ταξίδια

για να μαθαίνουν οι άγκυρες.

Τι άλλο από άγκυρα κι εγώ

με το κορμί μου ταξίδι

στους παφλάζοντες πόνους.

Τρίλιες αμετανόητες

ξυλανεμώνης στην ξερολιθιά

τα δρύινα πάλι.

Σαλπάρω μαζί τους.

Βυθών αβέβαιων σίγουρα μάταια

τα φίλυδρα ξημερώματα μάτια σου.

Κάθε δωδέκατη φθορά

μομφές αυτάρεσκες μου χαρίζουν

χαρούμενο βότσαλο καθρεφτάκι.

Θανάσης Βαβλίδας

Μετά η Τίτσα Πιπίνου. Τη γνωρίσαμε κι εκείνη σα συγγραφέα από την Ομάδα Βιβλίου. Ζει στη Ρόδο και πάντα μας θυμάται. Εδώ ο ποιητής συλλογιέται τη δική του ζωή κι αναρωτιέται: «Η γιορτή δεν άρχισε ή πήρε τέλος;» ΟΧΙ! Η γιορτή δεν έχει τελειώσει ακόμη!

Βλέμμα παλίρροιο

Ποίηση: Μιχάλης Λεβέντης
Μουσική: Παύλος Κατούδης

Σαν ρίχνω βλέμμα

παλίρροιο στο παρελθόν

της άμμου, των σπηλαίων,

των απόκρημνων βυθών

με τις πολύχρωμες ζωές

και τους εξώχρωμους

θανάτους τους, ριγώ.

Βυθίζονται,

δεν αφανίζονται οι γεμάτες στιγμές.

Γίνονται μόνο υδρόβιες και κρύβονται.

Ευαγγελία Παπανικολάου 

Δεν ευκαιρεί ούτε τον σταυρό του να κάνει τις Κυριακές. Δουλεύει ακατάπαυστα και μέσα του οικτίρει τον τζίτζιρα όπως τερετίζει απ’ τ’ όνειρο. Πηγαίνει κι όλο πηγαίνει στα καλοκαίρια, χωρίς να ρισκάρει από δρόμους που ανοίγονται στίχοι και κτίζονται ακρότητες. Δεν έχει λόγους να διακινδυνεύει τη φωλιά της κομμουνιστικής μυρμηγκοκοινωνίας του και διόλου βέβαια τη θέση που κέρδισε στα παιδικά παραμύθια. Πάντως θα συμπληρώσω πως σίγουρα δεν αναρωτιέται: Η ζωή άρχισε ή πήρε τέλος;

Θανάσης Βαβλίδας

Να πω εδώ παρενθετικά ότι στα τσαλακωμένα ποιήματα του «Τετραδίου» έχουμε συχνά θρησκευτικές αναφορές και, μάλιστα, με μοναχούς και μοναστήρια. «Οι βράχοι των σταθερών Μετεώρων», κρύβουν μέσα τους έναν ανεξήγητο σύνδεσμο με τη γη, το χρόνο, την ιστορία και μια θελκτική εσωτερική αντίφαση: Βράχοι σταθεροί, αλλά μετέωροι – των Μετεώρων»: μόνο μια εσωτερική διεργασία που προσφέρει πνευματική ανάταση μπορεί να ξεπεράσει το λογικό δίλημμα .

Οι ρίζες

Ποίηση: Μιχάλης Λεβέντης
Μουσική: Παύλος Κατούδης

Οι ρίζες

που άπλωσες άφοβα

στο σώμα μου,

που έχεις για χώμα σου,

βυθίζονται όλες τους

σε κύτταρα μαρμάρου.

Θραύσματα μιας αρχέγονης ενέργειας.

Θραύσματα μιας αρχέγονης, οι απολήξεις τους.

Οι μνήμες

που άνθισαν πάνσοφες

στο σώμα μου,

που έχεις για χώμα σου,

στηρίζονται όλες τους

σε κύτταρα μαρμάρου.

Ευαγγελία Παπανικολάου

Όταν ο αέρας στις αρχαιότητες που διασώθηκαν με καλεί, από τον λόφο της θεάς Δήμητρας ανεμίζω τις εμπειρίες μου. Μεγάλοι δάσκαλοι άλλωστε τα μάρμαρα των πιστών αιώνων, σπουδαίοι σύντροφοι και οι μοναχοί που ασκούνται στο μοναστήρι της Τέχνης. Αυτοί με βρήκαν κτίσμα τεράστιο πάνω στη καρδιά της Ελευσίνας και σύντομα με προβίβασαν σε αντηχείο μεγίστης ακρίβειας των σφυγμών της. Είμαι το μεγάλο ρολόι της πόλης σας και από ψηλά κυματίζω τις αντοχές μου.

Μιχάλης Λεβέντης

Απλά θα προσθέσω πως μαζί του δοκιμάζουμε και εμείς τις δικές μας αντοχές, αλλά μας βοηθάει να συγχρονίζουμε τις ανάσες μας στον ρυθμό της καρδιάς του.

Θανάσης Βαβλίδας

Ακολουθεί η Φωτεινή Γεωργίου: η νυν σύζυγος του Μιχάλη Λεβέντη: φωτεινή σαν ξύπνια συνείδηση, μοιάζει με αγγελάκι και φεγγοβολά, μια λαϊκή ζωγραφική σε μινιατούρα: Εδώ ο ποιητής μοιάζει να ψάχνει εικόνες και λέξεις και σαν τίποτε να μην αρκεί για να περιγράψει αυτό που νοιώθει μέχρι τον καταληκτικό, καταλυτικό στίχο.

Ευαγγελία Παπανικολάου

«Εδώ είναι ο έρωτας κι εδώ η ευσπλαχνία του», διαβάζω σ’ ένα κείμενό του. Μου άρεσε και σας το μεταφέρω.

Και μέσα από έναν φακό ευρυγώνιο φιλτράρω τις σκέψεις του: Κοιμάσαι όπως τα ποιήματα: Πολύ τρυφερή - μια νιφάδα βραχύβιας πτώσης μετάξινη σαν τη κλωστή των στίχων που ασφαλίζει τον κόσμο – περισώζεις τον κόσμο μου. Ο κήπος φιλοξενεί το απόγευμα: Γέρνει κατάκοπο σε μια σκιά πλάι στα παιδιά που μόλις έφτασαν με τη φαντασία τους. Μ’ έναν φακό ευρυγώνιο χαλιναγωγώ τους άστεγους χρωματισμούς - εργάζονται ολοήμερα τους ανεξίτηλους φθόγγους.

Και παρακάτω:

Κρατώ μια φωτογραφία μες τη νύχτα μου σαν φαναράκι της Αναστάσεως τη μια ν’ αποφεύγω τα εμπόδια που βάζει με αναίδεια το παμπόνηρο ψέμα, την άλλη να φανερώνω τις ταπεινές και ευσχήμονες αλήθειες. Κρατώ τη φωτογραφία σου που γελάς. Και επαναλαμβάνω:

«Εδώ είναι ο έρωτας κι εδώ η ευσπλαχνία του».

Είναι η ζωή μια ζωγραφιά

Στίχοι: Αριάδνη Κασκασιάδου

Μουσική: Δημήτρης Ανδρώνης

Είναι η ζωή μια ζωγραφιά

κι είναι οι μπογιές τα όνειρα

μέρα τη μέρα ξεθωριάζει

η ζωγραφιά πιο γκρίζα μοιάζει.

Όμως αγάπη μου μην κλαις

κρατώ ακόμα τις μπογιές

και θα σου φτιάξω απ’ την αρχή

μια ζωγραφιά πιο λαμπερή.

Θανάσης Βαβλίδας

Την Αγγελική Λεβέντη δεν την έχω γνωρίσει. Μεσ’ απ’ το ποίημα « Ο Άγγελος απ’ τη Σμύρνη και το νερό», όμως, είναι σαν να τη γνώρισα: η αδελφή ψυχή του ποιητή που μαζί βιώνουν τις πρώτες παιδικές αναμνήσεις, τα πρώτα φτερουγίσματα του αγγέλου, τις πρώτες ευχές.

Ευαγγελία Παπανικολάου

Ο μικρός Ιρακινός ήταν μόλις 18 μηνών. Δέχτηκε τη σφαίρα στον δεξιό του κρόταφο κι έμοιαζε να κοιμάται. Η εικόνα με παρέπεμψε ακαριαία στον γιο μου και τους αθώους του ύπνους. Αλήθεια, πόσο καλό σημάδι πρέπει να γνώριζε ο εισβολέας ήρωας που τον χτύπησε. Και με πόσο καμάρι θα διηγείται αργότερα το κατόρθωμα στη μάνα του, στη γυναίκα του, στο δικό του παιδί …

Και σε άλλο κείμενο μας προτρέπει:

Ας δράσουμε. Από τον μουσικό ή τον ποιητή που συνθέτουν μια πατρίδα όπως την καρδιά τους, μέχρι τη γιαγιά που πλέκει τη προίκα της εγγόνας της με το βελονάκι. Κι από τον εκάστοτε πρώτο πολίτη της πόλης, τον Δήμαρχο, μέχρι τον θεωρούμενο πιο τελευταίο. Όλοι έχουν την θέση τους κι ένα ρόλο να παίξουν σ’ αυτήν, είτε μας αρέσει κι εγκρίνουμε, είτε δεν μας αρέσει και δυσφορούμε. Μπροστά στο Θεό άλλωστε, μην το ξεχνάμε, είμαστε όλοι επώνυμοι.

Θανάσης Βαβλίδας

Κι ακόμα ο Γιάννης Καλομενίδης, αυτός ο ακάματος συλλέκτης στοιχείων πολιτισμού της Ελευσίνας. Στο ποίημα «Ιούλιος καύσωνας», με παράλληλη αναφορά στον Παναγιώτη Φαρμάκη, ο ποιητής αναδύει όλη την αγωνία και τον αγώνα ενός τόπου που διυλίζει την ιστορία σε μνήμες, ερείπια και καπνούς.

Ευαγγελία Παπανικολάου

«Είναι τεράστια κληρονομιά να λες σήμερα πως είσαι πολίτης της Ελευσίνας» είχε πει ο Φίλιππος Κουτσαφτής, ο άνθρωπος που αποτύπωσε με τον φακό του τα σπλάχνα της πόλης μας, σε μια συνομιλία του με τον Μιχάλη.

Κι εδώ αναρωτιέται ο Μιχάλης:

Τι θα έγραφε άραγε ο Αριστοφάνης με τη σημερινή κατάσταση της Ελλάδας; Τι θα έγραφε άραγε σήμερα ο Αισχύλος με τη σημερινή κατάσταση της Ελευσίνας; Πώς θα σατίριζε ο πρώτος και πως θα διεκτραγωδούσε ο δεύτερος των συγχρόνων Ελλήνων τα έργα; Ιδιαίτερα μάλιστα ο Ελευσίνιος, ο πλέον άμεσα πρόγονος, πως θα αντιμετώπιζε τη σχέση των ανθρώπων με το Θεό και τα αδιέξοδά τους, τον ξεπεσμό των πολιτικά και οικονομικά ισχυρών, τον ευτελισμό της ανθρώπινης ζωής και της αξιοπρέπειας, τον τεράστιο και πρωτοφανή κίνδυνο στον οποίο βρίσκεται η πόλη του;

Και αναρωτιέμαι κι εγώ μαζί του:

Η άλλοτε Πόλη, μπορεί να ταυτιστεί με την άλλη Ελευσίνα, αυτήν στην οποία ανήκουν οι πνευματικοί της άνθρωποι και ο σύγχρονος πολιτισμός της, εκείνη που αξίζει κανείς ν’ αγαπά δίχως όρια; (ξανακλέβω από τα λόγια του Μιχάλη).

Θανάσης Βαβλίδας

Συχνά ο ίδιος ο ποιητής αναρωτιέται για τα παιδιά του, πώς τα δημιούργησε, πού ταξιδεύουν τώρα, πώς τα όνειρα γίνονται λέξεις: είναι σαν να προσπαθείς να πιάσεις το φεγγάρι με τα χέρια κι ωστόσο, σε λούζει το φως του κι εσύ αισθάνεσαι μια υπερκόσμια δύναμη να σε διακατέχει και να σ’ επηρεάζει. Μαζεύεις εμπειρίες και τις αραδιάζεις σε μια ύλη τόσο πυκνή, περιεκτική, ακτινοβολούσα: τη λέξη «Ο κλέφτης ονείρων» κινά κάθε νύχτα για το μυστηριακό έργο του.

Ευαγγελία Παπανικολάου

Βράδυ. Πριν κοιμηθεί, ζήτησε ένα μικρό αυτοκίνητο της παλάμης θαλασσί για τα ταξίδια του τα γαλανά μέσα στα όνειρα. Όταν αργότερα το έπιασα, ήταν ζεστό σαν να το βούτηξες στη πιο φωτεινή ενέργεια. Τα δάχτυλά μου όμως πήραν άλλο μήνυμα: αντίδωρο της αθωότητας και ορατή φιλανθρωπία, ομολόγησαν τρέμοντας.

Ως κλέψας του κλέψαντος, θα επαναλάβω τον στίχο του από το ποίημα «Κυριακή του ασώτου»:

Η μάσκα του Ζορό κρέμεται απέναντι

τη φορούσα παιδί - γίνομαι η μάσκα.

Δεν είναι όμως η μάσκα που κρύβεται πίσω της. Ένα παιχνίδι είναι μόνο, γιατί ο Μιχάλης δεν μεγάλωσε ποτέ.

Ομολογεί ο ίδιος:

Πιστεύω ακράδαντα στην αθωότητα: βρίσκεται ως γνωστόν, μέσα στους αγίους και μέσα στα παιδιά. Οπότε, μια που με την αγιότητα δεν έχω σχέση, λέω να ξεφεύγω και να γίνομαι κάπου - κάπου παιδί, αν δεν έχετε αντίρρηση όσοι με συναναστρέφεστε μέσα από τα κείμενα.

Ο Μιχάλης κάνει τα όνειρα στίχους τα ζουζούνια πεζά, φιλτράρει το θάνατο μέσα από την ποίηση και τον πεζό λόγο, αγαπά τον τόπο του κι ονειρεύεται όπως όλοι μας άλλωστε, μια Ελευσίνα άλλη, πλημμυρίζει σελίδες με πύρινους λόγους διαμαρτυρόμενος για τον πόλεμο, για τις επεκτάσεις της ΠΕΤΡΟΛΑ (ανήκει και ο ίδιος στην επιτροπή αγώνα κατά των επεκτάσεών της) και αναδύεται μεσ’ απ’ όλα πάλι παιδί, παίρνοντας ταυτόχρονα ανάσα για τα βαθιά της ποίησης και του λόγου.

Θανάσης Βαβλίδας

Άφησα τελευταία την Ευαγγελία Παπανικολάου όχι μόνο γιατί χρόνια τώρα φιλοξενεί τις πνευματικές μας αναζητήσεις, αναμοχλεύει με γόνιμο τρόπο τις ανησυχίες μας, με γνήσια αγάπη γι’ αυτό που κάνει, αλλά και γιατί το ποίημα «Βράδυ γενεθλίων», που της αφιερώνει, ως γνήσιο τέκνο του δημιουργού έχει το επιπλέον προσόν να γιορτάζει μία επέτειο γενεθλίων στην οποία αυτοαναφέρεται και δεν υπάρχει, νομίζω, καλύτερη περίσταση από το να ξαναγιορτάσει αυτά τα γενέθλια σαν άλλοτε και σαν σήμερα και σαν πάντα.

Η γη μυρίζει Μάρτιο

…………………….

Το δώρο του Μιχάλη μια χούφτα όνειρα πολύχρωμα

Κρύβω τη χαρά μου σ’ ένα αμυδρό χαμόγελο

κι απ’ το παράθυρο σημαδεύω την Άνοιξη

στο απέναντι παρκάκι της πατρίδας μου

κι εγώ ….

γιορτάζω τα γενέθλια με φίλους

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

Φίλε Μιχάλη, Μιχάλη μου σου εύχομαι για τα γενέθλιά μου

να ζήσεις με χρόνια πολλά

καράβι να μείνεις

με άσπρα πανιά

παντού ν’ αρμενίζεις

του στίχου το φως

κι ο κόσμος να λάμπει

τριγύρω σοφός …

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Μιχάλης Λεβέντης - Σαν βιογραφικό

Ο Μιχάλης γεννήθηκε τέλος Μαΐου του 1952 στην Ελευσίνα από τον κύριο Ευάγγελο που είχε ταλέντο να περιποιείται κήπους και την κυρία Ευγενία που έχει την αρχοντιά να περιποιείται το σπίτι τους.

Μεγάλωσε δίπλα και πάνω στις ράγες των τραίνων παίζοντας με την μπάλα, με τ’ άλλα αγόρια, με τις αντοχές του και με τον κίνδυνο να γνέφει απ’ τα παράθυρα των βαγονιών. Αγάπησε μέχρι δακρύων τις παρελάσεις των εθνικών επετείων. Για την ομοψυχία των βηματισμών, τον ενθουσιασμό των τυμπάνων, τον θαλάσσιο κυματισμό στη σημαία και, πιο πολύ, για τον μικρό σταυρό στην κορυφή, προς το άπειρο. Νωρίς άρχισε να γράφει ποιήματα , που να ξεφεύγει κι απ’ τη μελαγχολία των Κυριακών, πριν νυχτώσει. Επειδή δεν υπήρχαν χρήματα για αναψυχή, το μολύβι ήταν φτηνό, το ταξίδι στο λευκό χαρτί δίχως σύνορα και φύλακες, συνήθιζε να γράφει στίχους. Συνήθιζε να σκάβει λαγούμι μέσα και πέρα.

Σπούδασε φιλολογία στην Αθήνα , ψυχολογία στο Παρίσι. Πρωτοδίδαξε στην Αστυπάλαια, επέστρεψε στην Ελευσίνα όπου ζει και δουλεύει. Πρώτη του συλλογή «Ο Αποχαιρετισμός» (1990), μετά οι «Εικόνες του κόσμου» (1993), το 1998 η «Φεύγουσα» που έγινε σαν εξόρυξη πέτρας και ψυχής από τα ιερά χώματα της μυστήριας πατρίδας του.

Τον πρωτοσυνάντησα σε στίχο της κοινής συλλογής «εν Ελευσίνι» , το 1996.

Έλεγε : «Καθάριε μου Άγγελε «Άγγελε» Άγγελε – που διέσχισες με υπομονή τη μνήμη του Θεού…».

Και γίναμε ισοβίτες φίλοι. Μπορώ λοιπόν να εγγυηθώ και για το άλλο ταλέντο του, στην πολύτιμη ακριβή φιλία. Γιατί χαρίζει τα τρία χαρίσματα: Γενναιοδωρία, διακριτικότητα, ευγνωμοσύνη. Γιατί μπορεί να σε ακούει απέραντα, χωρίς να σε διακόπτει, με αυτιά και με μάτια να σε ακούει.

Ακολούθησαν οι ποιητικές συλλογές του « Να μην τρως την καρδιά σου» (1999) και «Τετράδιο με τσαλακωμένα ποιήματα» (2003).

Σήμερα είναι παντρεμένος με την γλυκιά Φωτεινή και μεγαλώνουν τον γιο τους, τον Πέτρο. Προχωρά μαζί του στη βιωματική ποίηση της παιδικής ματιάς, των παιδικών χεριών όπως ψηλαφούν το δωμάτιο και τον κόσμο. Και επιστρέφοντας στην μεταφυσική κοσμογονία με πλοηγό το παιδί του, καταγράφει ημερολόγια κι επιστολές, πάντα νέος, πάντα έκπληκτος και έκθαμβος, και σχηματίζει το καινούργιο βιβλίο.

Μάρω Βαμβουνάκη

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Συντελεστές

Τα κείμενα που ακούστηκαν κατά σειρά από την Ευαγγελία Παπανικολάου είναι, κατά πλειονότητα, από δημοσιεύματα του Μιχάλη Λεβέντη σε εφημερίδες:

« Ναύπλιο με πανσέληνο από την ποιητική του συλλογή «Τετράδιο με τσαλακωμένα ποιήματα»

«Η ΠΕΤΡΟΛΑ είναι εδώ» , εφημερίδα «Δια ταύτα»

«Φεύγουσα» , εφημερίδα «Τρουπίτης»

«Ευχαριστία την ευχαριστία», εφημ. «Δια ταύτα»

«Όραση» , από το «Οι 5 αισθήσεις» ,εφημ. «Τρουπίτης»

«Τα μικρά» , εφημ. «Τρουπίτης»

«Το ρολόι της πόλης» , εφημ. «Τρουπίτης»

«Μ’ ένα φακό ευρυγώνιο» , εφημ. «Τρουπίτης»

«Σκέψεις για τον πόλεμο» , εφημ. «Δια ταύτα»

«Γύρω από μια συνομιλία» , εφημ. «Δια ταύτα»

«Σάββατο βράδυ» , εφημ. «Δια ταύτα»

«Κυριακή του Ασώτου» , από την ποιητική συλλογή «Τετράδιο με τσαλακωμένα ποιήματα»

«Το Γεβισουλάνι», εφημ. «Δια ταύτα»

«Η κυρία σαρανταποδαρούσα» , εφημ. «Δια ταύτα»

Μεταξύ των δυο στροφών στο ποίημα «Ιούλιος καύσωνας» , ακούγονται οι φωνές του Φίλιππα Κουτσαφτή και τουΠαναγιώτη Φαρμάκη από την ταινία του Φίλιππου Κουτσαφτή «Αγέλαστος πέτρα»

Την Επιμέλεια των κειμένων και την αφήγηση είχαν οι:

Θανάσης Βαβλίδας και Ευαγγελία Παπανικολάου

Την απαγγελία η Πόπη Παπαγγελή

Στο τραγούδι η Μαρίνα Τσουρέ

και η χορωδία του Καλλιτεχνικού Εργαστηρίου Ελευσίνας

(Διεύθυνση χορωδίας κ. Ευαγγελία Παπανικολάου)

Στο πιάνο ο Δημήτρης Ανδρώνης

Στο φωτισμό η Βούλα Ανδρώνη